Spektrum autyzmu nie znika wraz z wiekiem – to cechy neurobiologiczne, które towarzyszą człowiekowi przez całe życie. Mimo tego, u wielu osób dorosłych spektrum autyzmu pozostaje wciąż niezdiagnozowane, a osoby te borykają się z trudnościami, których przyczyny są dla nich niezrozumiałe. Diagnoza spektrum autyzmu nawet w wieku dorosłym może wprowadzić szereg pozytywnych zmian w życiu człowieka – przynosi odpowiedzi na wiele pytań, pozwala lepiej zrozumieć siebie oraz pomaga zastosować skuteczne strategie radzenia sobie z codziennymi trudnościami.
Symptomy autyzmu u osób dorosłych przejawiają się odmiennie niż u dzieci, a dodatkowo ulegają one zamaskowaniu w wyniku rozwinięcia przez osobę dorosłą szeregu mechanizmów radzenia sobie z trudnościami.
Autyzm u dorosłych przejawia się w dwóch głównych obszarach: trudnościach w komunikacji społecznej oraz powtarzalnych wzorcach zachowań i zainteresowań.
Trudności w komunikacji społecznej
W obszarze tym osoby dorosłe ze spektrum autyzmu mają trudności z prawidłowym odczytywaniem sygnałów niewerbalnych, takich jak mimika, ton głosu czy mowa ciała. Często mają problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji interpersonalnych na poziomie odpowiednim dla swojego wieku rozwojowego. Miewają też trudności w prowadzeniu rozmów – nie zawsze rozumieją niepisane reguły konwersacji i niuanse zachowań społecznych, mogą mówić zbyt długo na swój ulubiony temat lub mieć problem z wzajemnością w dialogu. Kontakt wzrokowy bywa dla tych osób czymś niewygodnym lub nienaturalnym.
Powtarzalne zachowania
Dorośli ze spektrum autyzmu często mają specjalistyczne zainteresowania, którym oddają się z dużą intensywnością i które mogą dominować w ich życiu i w rozmowach towarzyskich. Osoby te są bardzo przywiązane do codziennej rutyny i rytuałów, których zakłócenie wywołuje u nich poważny dyskomfort. Objawem występującym u niektórych osób są powtarzalne ruchy ciała lub manipulowanie przedmiotami. Osoby te często wykazują także nadwrażliwość lub niedowrażliwość sensoryczną – bywają wtedy przytłoczone głośnymi dźwiękami, ostrym światłem czy niektórymi zapachami – lub przeciwnie, mogą one dążyć do intensywnych doznań sensorycznych.
Wpływ na życie codzienne
W dorosłym życiu objawy autyzmu mogą wpływać na funkcjonowanie zawodowe: trudności z komunikacją w zespole, adaptacją do zmian czy w zarządzaniu czasem mogą w tym obszarze stanowić poważne wyzwanie. W relacjach osobistych mogą prowadzić do nieporozumień, poczucia izolacji czy trudności z wyrażaniem i rozumieniem emocji. Wiele osób dorosłych ze spektrum autyzmu rozwija jednak skuteczne strategie radzenia sobie z objawami, co może maskować występujące u nich trudności.
Rozpoznanie autyzmu u dorosłych może stanowić wyzwanie, między innymi dlatego, że wiele osób nauczyło się przez lata maskować swoje problemy. Takie rozpoznanie często zaczyna się od autorefleksji lub obserwacji osób z zewnątrz. Do częstych sygnałów należą:
Diagnoza autyzmu u dorosłych to złożony proces, który wymaga kompleksowej oceny przeprowadzanej przez wykwalifikowanych specjalistów.
Pierwszym krokiem w diagnozowaniu spektrum autyzmu jest konsultacja z psychologiem lub psychiatrą. Proces diagnostyczny rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu klinicznego, który obejmuje zarówno aktualny stan funkcjonowania, jak i historię rozwojową. W procesie tym zasadnicze znaczenie ma zebranie informacji o wczesnym dzieciństwie, często z pomocą rodziców czy opiekunów, którzy stanowią źródło informacji o rozwoju danej osoby w pierwszych latach życia. Na etapie tym dwa najważniejsze narzędzia diagnostyczne to ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule), które służy do obserwacji zachowań danej jednostki, oraz ADI-R (Wywiad do diagnozy autyzmu – wersja poprawiona; Autism Diagnostic Interview-Revised), służące do przeprowadzenia ustrukturyzowanego wywiadu.
Proces diagnostyczny obejmuje również badanie funkcji poznawczych, w tym przeprowadzenie testów na inteligencję, ocenę funkcji wykonawczych oraz zbadanie umiejętności społecznych i komunikacyjnych.
Ważnym elementem procesu diagnozy jest wykluczenie innych zaburzeń, którym towarzyszą podobne objawy, takich jak zaburzenia lękowe, depresja, ADHD czy zaburzenia osobowości. Dodatkowo proces diagnostyczny komplikuje fakt współwystępowania innych zaburzeń.
Proces taki może trwać kilka miesięcy i wymaga kilku wizyt u specjalistów. Ostateczną diagnozę kliniczną zaburzenia ze spektrum autyzmu stawia lekarz-psychiatra.
Diagnoza autyzmu u osoby dorosłej może w sposób fundamentalny zmienić jej rozumienie samego siebie i swojego miejsca w świecie oraz przynieść szereg korzyści na poziomie osobistym, praktycznym i społecznym.
Korzyści osobiste:
Korzyści praktyczne:
